Huyện Xuân Trường (Nam Định) hiện có 12/20 xã, thị trấn đạt chuẩn NTM, các xã còn lại đạt từ 12 đến 14 tiêu chí. Thực tế cho thấy, kinh tế nông nghiệp, nông thôn ở Xuân Trường tuy có bước phát triển khá so các huyện, thành phố trong tỉnh song nhìn chung còn manh mún, nhỏ lẻ, chủ yếu là kinh tế hộ, sản xuất nông nghiệp hàng hóa chưa rõ nét, hàm lượng khoa học - công nghệ, năng suất lao động xã hội, thu nhập của người dân còn thấp. Theo báo cáo tổng kết xây dựng NTM, giai đoạn 2010-2015 của huyện, nguyên nhân chủ yếu là do cán bộ, cấp ủy, chính quyền một số nơi chưa thật sự quyết liệt, năng động, sáng tạo trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành sản xuất nông nghiệp để phát huy được lợi thế của địa phương; hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp, cơ chế giao đất, khoán hộ không còn phù hợp, thiếu liên kết và không tạo được động lực phát triển sản xuất nông nghiệp...

Nhằm đạt mục tiêu trở thành huyện nông thôn mới trước năm 2020, ngay sau Đại hội Đảng bộ huyện, nhiệm kỳ 2015- 2020, Huyện ủy Xuân Trường đã bắt tay vào việc cụ thể hóa Nghị quyết, nhất là thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Ngô Đức Hoàn chia sẻ, huyện đã xây dựng bảy nhiệm vụ và nhóm giải pháp. Trong đó, việc đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp được chỉ đạo quyết liệt. Đó là chuyển đổi toàn diện HTX theo Luật HTX năm 2012. Xóa bỏ các HTX hoạt động kém hiệu quả, thường xuyên thua lỗ. Thành lập mới các tổ hợp tác, các HTX chuyên ngành (HTX kiểu mới) lấy chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản làm đầu mối, đại diện nông dân liên kết doanh nghiệp sản xuất và tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị.

Thăm cánh đồng mẫu lớn, rộng hàng trăm héc-ta và trò chuyện với nhiều người dân ở xã NTM Xuân Kiên, chúng tôi càng thấy rõ chuyển động tích cực trong thực hiện Nghị quyết của Đảng bộ huyện Xuân Trường. Bác Bùi Quang Vinh ở xóm 8, bày tỏ, nhờ cung cách làm ăn của HTX kiểu mới mà bà con xã viên chúng tôi hầu như không phải làm ruộng mà luôn dư gạo ngon, lại có thêm thời gian để phát triển chăn nuôi. Xã hiện có 40 trang trại và gia trại với hơn 5.000 con lợn nái mang lại nguồn thu đáng kể cho nhiều gia đình. Phó Chủ tịch UBND xã Trịnh Xuân Đông cho biết, sau khi HTX cũ giải thể và thành lập HTX nông nghiệp Xuân Kiên, hiệu quả hoạt động khác hẳn. Hội đồng quản trị của HTX đã tổ chức thực hiện tất cả các khâu trong sản xuất, và đều gieo sạ, gặt bằng máy trên toàn bộ diện tích 205 ha trồng lúa ở hai cánh đồng mẫu lớn gồm 50 thửa (thửa nhỏ nhất là 2 ha). Cơ cấu lao động của Xuân Kiên chuyển dịch mạnh, với tỷ lệ nông nghiệp 20%, công nghiệp 40% và dịch vụ 40%.

Trao đổi với chúng tôi, nhiều cán bộ của Xuân Trường cho biết, thực tế nhiều hộ nông dân không còn nhu cầu sản xuất nông nghiệp nhưng vẫn giữ ruộng cũng là trở ngại cho việc tích tụ ruộng đất và liên kết sản xuất nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn. Trong quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với xây dựng NTM, Xuân Trường xác định, nông dân, doanh nghiệp và các tổ chức, cá nhân trực tiếp tham gia sản xuất là chủ thể; chính quyền các cấp có nhiệm vụ định hướng, hỗ trợ, tạo môi trường đầu tư thuận lợi thông qua việc ban hành và thực hiện tốt các cơ chế, chính sách. Chính vì vậy, cùng với công tác đào tạo, nâng tầm đội ngũ cán bộ, Xuân Trường coi trọng việc đổi mới phương thức lãnh đạo, nêu cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các cấp ủy, chính quyền, ban, ngành, đoàn thể trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát,… trên cơ sở phân công, phân nhiệm rõ ràng, nghĩa vụ và địa bàn phụ trách. Cán bộ lãnh đạo, quản lý dành nhiều thời gian xuống cơ sở nắm bắt tình hình, đôn đốc, hướng dẫn địa phương thực hiện nhiệm vụ, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo được sự đồng thuận, tích cực tham gia của nông dân và doanh nghiệp.

Sau khi chuyển đổi toàn bộ 26 HTX thành HTX kiểu mới, Xuân Trường chủ trương phát triển mạnh các mô hình trang trại, gia trại sản xuất hàng hóa theo quy hoạch, xa khu dân cư. Huyện còn hỗ trợ, tạo điều kiện để khuyến khích các doanh nghiệp trong và ngoài địa bàn đầu tư sản xuất nông nghiệp; phát triển các mô hình kinh tế hợp tác, mô hình liên kết tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị thông qua hợp đồng kinh tế giữa nông dân với doanh nghiệp; phát triển mạnh mô hình thuê gom, tập trung, tích tụ ruộng đất để sản xuất hàng hóa tập trung.

Huyện đã thu hút được một số doanh nghiệp có tiềm năng về vốn, khoa học công nghệ cao đầu tư vào nông nghiệp. Trên vùng đất bãi gần 140 ha ở xã Xuân Hồng và Xuân Châu, Tập đoàn Vingroup đã trồng thử nghiệm, thu hoạch được 1,3 ha cà rốt và đang trồng 18 ha rau, củ, quả các loại. Hiện Tập đoàn tiếp tục làm đường giao thông, kênh mương, xây dựng 6 ha nhà kính, nhà lưới và 2 ha nhà màng để mở rộng sản xuất.

Ở xã Xuân Vinh, Công ty TNHH Cơ khí Đình Mộc đã thuê gom tích tụ hơn 40 ha ruộng của nông dân để sản xuất lúa chất lượng cao và trồng cây cỏ ngọt. Công ty 27-7 thuê 10 ha đất ở xã Xuân Tân để phát triển trồng cây dược liệu; Công ty TNHH Cường Tân thuê 70 ha đất ở xã Xuân Ninh và Xuân Thượng để sản xuất lúa giống; Công ty Phú Lộc, Công ty Thanh Phú phát triển trang trại chăn nuôi, Công ty TNHH Hoàng Diệu thuê 20 ha vùng đất bãi ở xã Xuân Thành để phát triển trang trại tổng hợp, bước đầu đều có hiệu quả rõ rệt.